आमराई की मज्या
आमरो माहेर को मोठो परिवार...सब समवयस्क चिल्लर पार्टी. आंबा की घात आव तब पासून नाहन नाहण आंबा बेचन साती मन लालाईत रव.
मोहुं बेचन की घातमा झुणझुरका माय संग आमी बी नहानसी चुरकी धरके जाजन. पक्षी की किलबिल, थंडी थंडी हवा, हवा को तालपर नाचता झाड, मनमा नवी ऊर्जा भर देत होतो. धुरो पर धावत धावत चढनो अना माय को मंग लक आवाज देनो,"बेटी, पडजाजो त टोंगरा फूट जाये धीरू लक चल" असो कवता कवता मारबत वाली बांधि को मोहुं खाल्या आमरी सवारी आव. आसपास मोहुच मोहुं,,,ना आंबा का झाड , मनला मोहित करत. आंबा को झाडपरका लहान लहान आंबा आमला बुलावत. जसो काही वय भी आमरों जवर आवन साती इशारा करत. आमी आपसूकच उतन धाव लेजन.
मोहुं बेचनो कम ना जवरको आंबा खाल्या झोडपा अना गोटा जमा होत. एक आंबा पाळण साती झोळपा मारनी चालू होय. मोरी काकबहिन को नेम अचूक लग ,अना मी,,,,एक आंबा ला मारण जाऊ त गोटा कोनांग को कोणांग पराय जाय..अना युद्ध हारेव राजा वाणी मोरी गत. दस पाच आंबा तोडके चूरकी मा मोहुं को डोंबरा को जागा पर आमरा आंबा विराजमान होती. तब वरी माय मोहुं बेचकर तयार रव...ना आमरी सवारी घर की बाट धर, रस्ता मा आंबा को स्वाद संग
आब त केतरा तरी साल भय गया वू आंबा से का नहीं येव भी मालुंम नहाय,,,ना ही ममतामयी माय से.
सौ छाया सुरेंद्र पारधी
अमराई की मज्या
मामा को गाव बडद..पर मोरो बडद को बाबुजी को मूळ गाव चिंदुटोला.वहा मोरो आईका काकाजी छगनजी पारधी रव्हत. मंग गीम का दिवस आया रे भयी म्हणजे मोरी पारी रव्ह आंबा खानसाठी चिंदूटोला जानकी.वहा पयलेच मोरो आईकी दुय फुफबहिणी अना चिंदुटोला को मोठो मामु की दुय टुरी मोरी बाटच देखती रव्हत.
चिंदुटोला को खेतमा काऱ्या,भुऱ्या,सेंदऱ्या,घोटी,आंबीन,अना अदीक असा दसक बुळ हातमा कवरत नोहोता असा मोठा मोठा बुळ होता.दिवसभर आमरी बच्चा पार्टी खेतमा आंबा याख अना कोयर पादया आंबा खाय. आंबा उतरावनको दिवस झाड चगनेवाला चांगला मातब्बर इनला बुलावा धाळेव जाय.सीतोरी,पाणी को डब्बा,मोठी चर्हाट,लंबो बास,बांबुळा परा झोकनसाठी थैलाभर चुलोकी राखळ चुलोमाकी असो लवाजमा धरके लहान बीडार खेतमा आमरी पदयात्रा निकलं.खेतमाका आंबा पयले झाडपय चगके रदरद हलावत जेतरा बी पीक्या ,गदराया आंबा रवत ऊनको सडा पड.मंग आंबा उतरावतलका वय खाल्या पड्या आंबा आमी आमरो पोटमा ठेवजन. पुरो दिवस सर जाय तरी रायतो अना माच साठी एक दुयच बुळ का आंबा उतरायके होत. घरमा लहानांग पासुन त मोठांगवरी अना पोटखोली पासु त पाटनवरी तनीस बीछायके आंबा आपलो जागापर विराजमान होत.
वन समय मा अगर कहींका पाहुणा आया त चाय को जागापर उनको साठी बाल्टीभर मोंठाग आंबाच आवत.दिवसभर आंबा खाय खाय के कपडा पीवरा होय जात अना केतातरी आंबा टोंडपर भी फर जात.पर आंबा खान को शौक काही कम नही होत होतो.
एक साल की बात आय मी वोनसाल चिंदुटोला नही गयी होती.गीम का दिवस होता.मोरा चिंदुटोला का मोठा मामु तिलकचंदजी पारधी म्हणजे माणिकचंद जी पारधी इनका मोठा भाई.उनकी दुय टुरी अना शेजायका उनकोच उमरका दुय बहिण भाई दसक बजे खेतमा गया. काऱ्या,भुऱ्या आंबा को झाडखाल्या बस्या अना हवारका पीक्या आंबा पडनकी बाट देखन बस्या.अना उल्लु बनावनसाठी एकजन कसे ऊ" देख कोयर पाद्या आंबा."वरती देखीन त झाड को खांदापर काही बसेव दिसेव.एक कसे पप्पी देखना झाडपर बिलु बसीसे,एक कसे बिलु नोहोय कोल्ह्या आय.अना असोच चर्चासत्र रंगेव पर लहान रह्यके बी कोणतोच भेव नही.घडीभर मा ऊ गुरगूर करन बसेव.अना जरासो खाल्या उतरेव वानी भयेव.त जरा देबी घबराई.बाजूकोच खेतमा एक आदमी आपलो खेतमा खात बगरावत होतो.पप्पी कसे" बाबाजी आमरो भुऱ्या आंबा पर मोठीडगर बिलु चगी से."
मोठी डगर बिलु आयकके बाबाजी को डोस्का मा पाल चुकचुकाई.वय धावतच आंबाखाल्या आया.अना वरती देखीन त हक्काबक्काच रह्य गया.झाडपरा मोठोडगर बाग बसेव होतो.मंग उनन प्रसंग सावधान ठेयके लहानको बखोटीला धरीन अना मोठो लेकरूनला कयीन जेतरो जोरलका पराय सकसेव वोतरो जोरलका घर चलो.अना गावमा धुम ठोकीन.गावमा उनला घर सोडके पुरो गावला सांगीन.पुरो गाव अना आसपडोस का गाव ,पत्रकार, फाँरेस्ट वाला सब जमा भय गया.पर बाघ कायी झाड सोळत नोहोतो.
पप्पी बाई अना मोनुला जब पता चलेव की ऊ बाग होतो.त उनकी देबीच घबराय गयी होती.रात्री झोपमालका बी महिनाभर वय भेडसाय भेडसाय के उठण होती.
बाघदेव बाबाजीन वन दिवस वन दिवस बी तारीस.🙏
सो.वर्षा पटले रहांगडाले
मु.बिरसी( आमगांव)
जि.गोंदिया
दिं.२५/०५/२०२२
आंबा को अंबराईमाकी मज्या
" मीआपलो अनुभवलका बचपनमाकी आंबा की अंबराईमाकी मज्या कसी होतीत या आपलो स्वरचीत सांगूसू.
मोरो माहेर वळद को आय. तुमला माहीत रहेकी वळद मा मोठोवाडा की म्हणजे राहांगडाले की ननसरी से त.जर या ननसरी यू -ट्यूब पर सचॅ करो त सब माहीती भेटे.
येनच अंबराई जवळ मोरो बाबूजींगी को खेत से.बिचमा नाला से मग लगवच अंबराई से. येनच खेतला नालावाली या ढोढीवाली खेत कसेत.
आमरी माय म्हणजे "झामाबाई" अजभी नाव अजनामर से आबा आता स्वगाॅवास भयगयी. गाव की पटलीन नोहय तरी गावमा झामबाई को धबधबा से.पुढारी होती.
आनरो मोहल्ला मा २३ टूरा अना् ८ टूटी .टूरी अजभी बहोत कम सेत येन ग्यांग मालका मी सबसे लहान होती. उदा:- शारदा,दूगाॅ,सिमा,ज्योती,रिंकी,मंजू ,अना् आमरी वषाॅरानी ,व मी.
ताई को मामा को दूसरो गल्ली मा से तरी आमरो घरकरच खेलनला आवत.उनको आई का मामा म्हणजे मोरा बाबूजी.तसोच उनकी मावसी घर जवाई आत त इतनिच खेलनला आवत.
एक दिन इतवार की बात आय.कहाको अभ्यास,उन्हाळो का छुट्टी का दिन.कहा को गावतरला जायेती सब तोंडबजावन घरच रवत. मग माय झामाबाई मग गारी दे.चिल्लाव. जाव आंबा खानला दिनभर आपलो तोंड नोको देखावो कवत .मग आमला बात लग गयी. सचमे आमरी बदमास पाटीॅकोणी पयदल त कोणी साईकललका मग आंबा खानला झोरया /थयला पकड्या अना् आमरो नालावालो खेत आया. आमरो खेतमा १२-१५ आंबा का झाड सेत . घोटी,कलमी आंबा सेत .मग आमरो खेतला लगेव राहांगडाले को बगीजा/अ़ंबराई से.जलदी-जलदी मा ताव-तावलका निकल्यात पिवनको पाणी च नही पकड्या.
कोनी झाडपर येंग्या/चढ्या ,कोनी झोडपा मारके आंबा तोडजन.मी सबमा लहान होती त आंबा तोडकन खाल्या फेकती.
आता का भयेव राहांगडाले की अंबराई आमरो खेतलका चिपकीच से. वहालका बंदर को भूप-भूप असो आवाज आयव.मग आमरी ग्यांग सब बगीजामा गया. वहा हर प्कारका आंबाका झाड सेत चांगलाच पोटभर अना् ओकत-बोकतलका पिक्या आंबा खाय्या. मग आंबा देखके लालच सुटी. घरसाठी असीभी झामाबाई की पोटभर गारी खायके आयात होता. वय बंदर का उसटा आंबा खाया अना् मिठू/पोपट का कतर्या आंबा .आमरात थयला भरगया .तसोच आमरा ओटा भी .मग आमरो त खेत जवळच होतो. आन-आनके ठेवजन. काही जन नाला मा बारूमा लूकावजन . ओळखीसाठी निशानी ठेवजन.
येन बगीजा मा २०-३०प्कारका आंबाका झाड सेत . बंदर येन झाडलका वोनझाडपर कुदत अन् वय होर्या -पाखरू आंबा कुतरत वय पुरा आंबा बेचजन.तसोच परो बगीजा भर आंबा की घुई पडी रवत . वय भी बेचजन कारन वाडा नवकर मग आंबाको घुईपर जसो १००घुईपर १की.लो. पिक्या आंबा देत. अजून वहाका नवकर आंबाकी पोतडी भरत त मग वयभी लेनला आवत त मग आम्ही घुई बिकसारी मग आमला पैसा मिलत.असो आमरो लालच पना होतो. झामाबाई चिल्लाई होतीत आम्ही सकाळ का ७बजे पासून त संध्याकाळ का ४ बज गया . पन आम्ही काही घर गया नोहोता पिक्या आंबा खायके पोट सुरायव गयव होतो. आम्हीनत गुस्स् -गुस्सा लका पिवन को पाणी भी नही पकड्या होता. त बगीजा मा आंबाको झाड खाल्या पाईप लाईन से मग आम्ही वहा कोच पाणी पिया . काही मोरो भाऊन त नाला माको बहतो धारकोच पाणी पिहीन. वू जमानो होतो तरी काही रोग-राई नही होत होता. आतात बाबा "कोरोना" या कहाकी बिमारी आयत पता नही. मग घरको लोकईनला चिंता भयी अना आमला बुलावनला अजी आया. खेतमा देखसेत त आंबाको वू ढेर अना् आमरो काही अता-पता नही मग अजी ढुंडत-ढुंडत अंबराईमा आया. मन आम्ही घरकी रस्सता धर्ा... असो होतो आमरो बचपनको आ़ंबा की अंबराईमाकी मोठी मज्या......
अना् आमरो येव यादगार पल.
तसोच एक बार तरी जावो मोरो मायकाको वळद येन गाव अना् आमरो किशोर महेंद् राहांगडाले को आबा को अंबराई ला भेट देन . तसाच आमरा मामाजी दयाळू व पे्मळ सेत . नही चिलावत .कसेत केतराक आंबा खायेत ,पोटको बाहर त नही खात ना बस....
असी होती आमरी बदमास कंपनी/ग्यांग!!!
मोरो माय झामाबाई न एक गाना सिखाईन होतीन!!
" आंबा की अंबराई,बाबूल का घर !
नको मारो पिताजी ,चली आपलो परायव घर!!
सहीमा अज मोरो माय की पल-पल आठवन आवसे .बिह्या/शादी को बाद मयका सहीमे परायव होयजासे....
सौ:- ओमलता परिहार/पटले
अमराई की मज्या
दुपार भयी.आई बाबुजी घरमां पंखा क् हवा मां सोया होता.मी मोरो आतोभाऊला कहेव्,"चल ना जाबीन का जनू क् अमराईमां..? पाड पड्या रहेत."
वोन् भी "हो" कहीस.दुपार का दुई बज्या रहेत.आमी संडास को गडू धर्या अना दुईजन निकल्या.
जनू कं अमराई कं वोन आंग्या कोनकोच घर नोहोतो.तपन लाही लाही करत होती.आग ओकतो सूर्य ला देखकन कोनी उतन भटक्या नही दिस्या.जनू क् अमराई मां दस प्रकारक् आंबाईनकी सरईच होती.पहिले डुबर्या आंबा,मंग चिपी,सेंदर्या,नाकाळ्या असा बुहू रंग का आंबा वंज्यान् होता.हर आंबा की चवच न्यारी होती.आंबा जागनसाटी लकाबाआजी आवत होतो पर सकारी बारा बजेवरीच.बादमा तपन तपेव कं बादमां फिरकत नोहोतो.गावक् आमरं संगीईनला या टाईम मालूम होतो.
आमी मामभाई-फुफभाई निकल्या अना संडास क् मिसलका वंज्या गया.त् पयलेच मोरो मोहल्ला क् संगी इंग्या अना वको मामभाई दुईजन नं पयलेच आपला खिसा भर टाकी होतीस.आमी गयेवपरा दस आंबा अना च्यर जन होता.आंबा को पाड कभी वनं आंबा को पडत होतो त् कभी दुसरं त कभी तिसरो को पडत होतो.जसो खळका भयेव् वनं दिशा मां परनको असो खेळ आमरो चालू होतो.मी बी मोट्टो खिसोवलो पँट टाकेव होतो.सेंदर्या आंबाला मोट्टो तेल होतो.वोनं तेललक् मोरो पँट डागेल डागेल भयेव् होतो.
आंबा क् पाडईननं मोरा दुई पँट का अना सर्ट को एक खिसा फुल भारेव होतो.अना होर्या का कातरेव वाला आंबा आमी वंज्यानच खात होता.च्यारईजन का खिसा पुरा भर्या होता.तरी आमरी लालच काही कम नोहोती होत.मुहून मी टमरेल को पानी फेकेव अना वनं गडू मा बी आंबा को पाड टाक देयेव्.
वनं अमराई मा का पाड आमरां मोहल्ला क् सबजन का तुरूप्त करदेनवाली अमराई होती.लकाबाबाजी जब् महातनीबेरा आवत् होता तब् वोला पुरो अंदाज आवत होतो का संडास ला आवनोवाला लोकईननं पाड बेची रहे.तरी कोनी पाडला गोटा मारन की ज्यास्त हिंमत करत नोहोता.
असी वा जनू की अमराई आब् दिस नही का चोवं नही.वन अमराई क् जागा पर आब् लकाबाबाजी क् तीनई टुराईनकी घर की सरई से से.
जनू की अमराईच नहीबकी बी आमराई आब् नही रही.अना ना रही वु मज्या पाड खानकी.
रणदीप बिसने
अंबराई की मज्या
बचपन का वय दिवस मन गद गद करसेती. उन्हालो की सुट्टी लगी का मामा, मावशी को गाव की ओढ लगत होती.मी सुट्टी मा मावशी को गाव सुरकुडा गई होती.मोरो मावशी को गाव आंबा की मोठी आंबराई होती.
"आंबा की अंबराई मोठी
कई किसम का आंबा
काऱ्या, गोल्या, सेंदऱ्या असा
गोड, गोड खाओ आंबा"
आम्ही दुपारी खेळत होता अन् चार बजेकी बाट देखत होता. तपन से आब असि कव अन् जान नही देत होती.चार बजे जाओ अशी कव.मग चार बज्या ,रे बज्या
का मी, मोरी मावस बहीण गुड्डी अन् प्रगती आंबा साठी जाजन.आंबा धरण साठी एक झोरा धरत होता. अंबराई मा आंबा को झाडनकी लाईन च लाईन रव.अन् वय झाडला लदा लद फऱ्या आंबा... मनला असा मोहावत आता का सांगू.वाहा काऱ्या ,गोल्या , सें दऱ्या असा तरा तरा का आंबा होता.हे सब आंबा का नाव मोला गुड्डी न सांगिस. आमी धावत झाड जवळ गया, वहा पाड का आंबा पड्या होता.आमी उचलज अन् खात होता , आता तुम ला का सांगू ..वय पाड असा गोड लगत जसो काई अमृत आय.पाड खानकी वा मजा अन् उ आपलो एक अलगच जग होतो.पाड खायस्यान आम रो काई मन दावत नव्हतो.मग आम्ही झोडपा मारत होता.काई काई झोडपा आंबाला लग तर आंबा पडत अन् आमाला मजा आव.काई काई झोडपा हुकत भी होता पर झोडपा बडो ताव ताव म मारत होता.अन् कोणको झोडपा लगसेअन् कोनलककेतरा आंबा पडसेती अशी जसी काई आमरो मा शर्यत लगि रव.मावस्याजी अन् भाऊ खुळी आणत अन् वोकोलक आंबा उतरावत .आमी आमरा पड्या आंबा बेचजन अन् आप आपलो झोरामा धरस्यान सब घर आवज.मावशी वन आंबई नको माचं टाक अन् आमरा झोड्या आंबा की खुल टाक.आंबा पिक्या का आमी मस्त मनसोक्त आंबा चोकत होता.मावशी रस अन् घि वारी बनाव. अजभि बचपन का वय दिवस मन ला खुशी देसेत.
अज भी वय आंबा की आम्बराई कऱ्या , गोल्या, सेंदऱ्या आंबा याद आवसेती.पर रस अन् घि वारी बनायस्यान ज्या मावशी चरावत होती, यण कोरोनान मोरो मावशीला गिळ टाकी स.अज वाहा आंबाराई सेका नाहाय माहीत नही.पर बचपन की आंब राई मन मा अज भी मज्या देसे.
सौ उषाताई रहांगडाले
आमराई की मज्या
आता लगावोना झाड़
मी पाचवी मा शिकत होतो.शनिवार ला सकाळ की शाळा रव्ह , आम्हि संगी भायी दप्तर घरं ठेया का .जरासो जेवन करीस .ना एक दुय झोडपा ,अना नोन मिरचाकी चटनी खिसामा धरके ,अमराई मा जात होता.या आमराई जेन खेळत्या होती. ओला घरकोंढर कवत होता.आंबाभी वाशी वानीका,के-या,भु-या, ढेकल्या. कारि चिप, सेंद-या,डोबन्या,नाकाळ्या,हे नाव आंबाकं गुणपरलं ठेया होता, ख-यान जवळको रायत्या.सब जन आंबाको रायतो टाकत होता.दस दस आंबा एक झोकळामा रव्हती ,बंडी बंडी निकलत होतो. एकच झोळपामा बहुत आंबा पळत होता.खावरे खाव दात आंबतवरी खात होता.काही संगी चुनो आणत होता चुनो लगायीस तर आंबट पना कमी होसे योव विज्ञान मालुम होतो , येन सब आंबामा के-या आंबा कचो भी गोड़ लगत होतो. सब हो-या येऊनच झाड़का आंबा खाती.झाड़भी उचो होतो. बुळ भी मोटो होतो,चंगन जमत नोहोतो.मुहुन झोपा मारके आंबा पाळनकी मज्जा काही अलगच होती. नेम धरश्यानी झोळपा मारनो आंबा पळ्या नहीत झोळपा झाड़पर हिलगत होतो .मग झोळपा पाळणसाठी प्रयत्न करनो .हात थक जाय
. पर आंबा पाळनको काम थांबत नोहोतो.
कभी आंबा खिसा मा भरत होता.ना बचगया तर बनीयानकी थैली बनायश्यानी आनत होता .घरं आयपरा माय की ना शाहानीमायकी गोष्टी आयकत होता.आता नही रही अमराई ना नही रह्या वय आंबा सब अमराई कट गयी.बंदर को बसेरा गयोव .आता गावक घर परा कुदसेती ना कवत रहेती ,आता लगावोना आंबा का झाड़.
अशी आवं मजा आंबा खानकी.
वाय सी चौधरी
गोंदिया
अमराई की मज्या
आंबा की घात आयी म्हणजे बचपन की याद आवसे. मन ४० - ४५ साल पहले क् माहौल मा खोय जासे. आमी आपल् गाव रव्हज या मामा क् गाव आंबा दुही जागा भरपूर होता. तीज भई म्हणजे आंबा को घात सुरू होय वु पुरो एक - देड महिना चल्. मनमाफिक आंबा खानला मिलत पर इच्छा पूरी नही होत होती.
आमर् गाव टेमनी मा ८-१० आंबा का झाड होता. उनमा बी एक सेंदरा आंबा होतो. बहुत मोठो बुड ना बहुत झाल-या. एकच झाड का २० - २५ हजार आंबा निकलत. आमरा बाबूजी ३ भाई होता. उतारनेवालो ला शेकडा २५ आंबा देयेव क् बाद मा बी एक एक घर एकच झाडका ६-७ हजार आंबा आवत. दुसरो झाडका अलग आंबा आवत. एक देड महिना आंबा कीच मेजवानी रव्ह. आमरा फूफ भाई, फूफ बहिणी मा आमी मनसोक्त आंबा खाजन.
मामा क् गाव सोनी मा रह्या त् वहा बी आंबा की कमी नोहोती. आमी, आमरा मावस् भाई, मावस् बहिणी, माय का काक् बहिणी, काक् भाई जे आमर् बरोबरी काच होता. मस्त आंबा खात होता. सकार को नाश्ता आंबाईन कोच रव्ह. हप्ता मा २-३ बार रस - रोटी, रस - घिवारी जरूर खानला भेटत.
वोन् जमानो मा इतल् खात की पेटी भरकर जात होती ना उतनल् आंबा भरकर आवत् होती. घर माच काआंबा मिलत ना, खेत मा अमराई मा पाड का आंबा मिलत. कलमी आंबा (तोता फल्ली, बैगन फल्ली) नजर ल् नही दिसत होता. पर आता देशी आंबा नही क् बराबर रह्य गया. फसल जादा लेन क् चक्कर मा बहुत सा आंबा का झाड कट गया. आता आंबा खान की शौक कलमी आंबा खायकर मिटावनो पडसे. अना दूध की प्यास ताक पर भगावनो पडसे.
चिरंजीव बिसेन
गोंदिया
अंबराईमाकी मज्या
अंबराईमा कोयार
कुहू कुहू गावंसें
रय रय के मोला
बचपन याद आवसे
बचपन का वय दिन भी केतरा सुंदर होता . खेल, मस्ती, खेतमा जानो, अमराईमा का आंबा पाळनो. कोयार को मधुर मनभावन सूर आयकनो,आबं भी वय दिवस याद आवंसेत
मस्त मज्जाच मज्जा !
बड्डापर मरखट जवर मोरो आजा परदादा को हात की लगाई भरेव घर की अमराई होती..वहा जांभुर,मोहू ना आंबा का झाड होता.वहा रायत्या,दगड्या,सेंदऱ्या मिठी घोटी असा तेरा आंबा का बुड होता.मोहू बेचन की आमरी एक दिन को आड पारी रवं. सकारी भूमसार भूमसार मी मोरो आईसंग कभी कभी मोहू बेचनला जात होती.अंधारो को परदा सुर्यप्रभा लक धीरूधीरु फाकत जात होतो.कोयार की कुक भी मनमा हुरूप जगावत होती. मोहू बेचन को पयले मी सब आंबा को झाडखाल्या आंबा पड्या सेत का मुन देखन जात होती.आंबाला एक दुय गोटा मारू तं आई दाटत होती.मुन एक दिन आईला बिना सांगे मीं मोरी सखी ललिता को संगमा महातनी बेरा को संजला अंबराई मा गई. आमी झोडपा मारकर अरधो झोरा आंबा पाड्या.बांबुडा नं चाबकर आंग की आग कर देई होतींन.
अचानक मौसम बदलेव.धुंदाळ आवंनला बसी.सुss सूss करत वारा सुटेव. आंबा पळेत
मुन आमी अंबराईमाच रह्य. आंबा बेचन बस्या.वोतरोमाच बिजली चमकन बसी अना धो धो पाणी आवन बसेव. आमी दुहीजनींआंबा को बुडखाल्या बस्या रह्य. मार ओलीगीद भय गया होता.थंडीलक दातकुळी कटरत होता.अंधारो पडे वानी चोवत होतो.आमला मरखट कनलक कोणी तरी आवताना दिसेव.आमी भेवको माऱ्या दुहीजनी पानी पानी वहालक भरमुंडा परान्या ना गाव को रस्ता धऱ्या.तं थेट घरं पहूच्या. घरं.वोनं दिन आईको तोंडकी गारी खानी पडी.आबं बी वू दिन मोला याद आवं सें.
पर आज को जमानो ना अंबराई दिसत ना असी बचपन की मज्या !
शारदा चौधरी
भंडारा
अंबराईमाकी मज्या
अंबराईमा कोयार
कुहू कुहू गावंसें
रय रय के मोला
बचपन याद आवसे
बचपन का वय दिन भी केतरा सुंदर होता . खेल, मस्ती, खेतमा जानो, अमराईमा का आंबा पाळनो. कोयार को मधुर मनभावन सूर आयकनो,आबं भी वय दिवस याद आवंसेत
मस्त मज्जाच मज्जा !
बड्डापर मरखट जवर मोरो आजा परदादा को हात की लगाई भरेव घर की अमराई होती..वहा जांभुर,मोहू ना आंबा का झाड होता.वहा रायत्या,दगड्या,सेंदऱ्या मिठी घोटी असा तेरा आंबा का बुड होता.मोहू बेचन की आमरी एक दिन को आड पारी रवं. सकारी भूमसार भूमसार मी मोरो आईसंग कभी कभी मोहू बेचनला जात होती.अंधारो को परदा सुर्यप्रभा लक धीरूधीरु फाकत जात होतो.कोयार की कुक भी मनमा हुरूप जगावत होती. मोहू बेचन को पयले मी सब आंबा को झाडखाल्या आंबा पड्या सेत का मुन देखन जात होती.आंबाला एक दुय गोटा मारू तं आई दाटत होती.मुन एक दिन आईला बिना सांगे मीं मोरी सखी ललिता को संगमा महातनी बेरा को संजला अंबराई मा गई. आमी झोडपा मारकर अरधो झोरा आंबा पाड्या.बांबुडा नं चाबकर आंग की आग कर देई होतींन.
अचानक मौसम बदलेव.धुंदाळ आवंनला बसी.सुss सूss करत वारा सुटेव. आंबा पळेत
मुन आमी अंबराईमाच रह्य. आंबा बेचन बस्या.वोतरोमाच बिजली चमकन बसी अना धो धो पाणी आवन बसेव. आमी दुहीजनींआंबा को बुडखाल्या बस्या रह्य. मार ओलीगीद भय गया होता.थंडीलक दातकुळी कटरत होता.अंधारो पडे वानी चोवत होतो.आमला मरखट कनलक कोणी तरी आवताना दिसेव.आमी भेवको माऱ्या दुहीजनी पानी पानी वहालक भरमुंडा परान्या ना गाव को रस्ता धऱ्या.तं थेट घरं पहूच्या. घरं.वोनं दिन आईको तोंडकी गारी खानी पडी.आबं बी वू दिन मोला याद आवं सें.
पर आज को जमानो ना अंबराई दिसत ना असी बचपन की मज्या !
शारदा चौधरी
भंडारा
अंबराई की मज्या
सिंदीपार की अंबराई
आंबा को अंबराई मा
बहु होता झाड
पाच दस मिनिट मा
भेटत होता पाड
सिंदीपार गाव् आंबा,जांभूर,चिच,बोर,चार, सिताफळ,बेल ,मोवु,टेंभरुन,बिबा,जोंदूरली,तरामा कचुरकांदा असा रानमेवा वनसंपदा लका परिपूर्ण गाव.यन गाव मा सात आठ, मोठ म़ोठी आंबाकी अंबराई अना रस्ता को दुय काठ ला बहूत सारा आंबा होता.नागझिरा को गोदमा बसेव आमरो गाव अन्नपूर्णा होतो पशू पक्षी,मानूस कोणीच अतृप्त नव्हता.उन्हारोमा आंबा, जांभूळ खान साठी रिस्तेदार आमरो गाव मा बस्ठान मांडत.यन कारण लका गाव मा उन्हारो को सिजन मा दिवारी दसरा सारखो लगत होतो.
लहान पासून मोठा यन वृक्षवल्ली गाव मा सब मज्जा मा रवत होता.कोणी भी व्यक्तीजवर हातमा काही ना काही खानको रानमेवा दिसत होतो.
नांगर को मंग फिरने वालो नांगऱ्याला कभी सिदोरी की गरज पडत नव्हती.
कृषी क्षेत्र मा बहूतसारी क्रांती भयी अना गावको निसर्ग ला ग्रहण लगेव.अधिक उत्पादन साठी खेतमाका झाड काटनो चालू भया,रस्ता का बाजूका मोठ मोठा झाड काटकन सरकारनं सप्तपर्णी, सुबाभूळ,गुलमोर,लिंब का झाड लगाईस.
गाव अना देशी वनसंपदा कन सौतेला व्यव्हार ठेय कारण लका यन वनसंपदा ला शहर मा किंमत नव्हती."घरकी मुर्गी दाल बरोबर" बस येवढोच फायदा यन वनसंपदा को गाववालो ला होतो म्हणून गावकरी लोकईंन यन वनसंपदा कन दुर्लक्ष करकन मोठो प्रमाण मा वृक्ष तोड करीन.वनसंपदा लका परिपूर्ण गाव मा अज सरकारी आंबा लका समाधान माननो पडसे.आंबाकी अंबराई की मज्जा लका नव पिढी आता परिपूर्ण अनजान भय गयी से.
वनसंपदा जपन साठी अज देशी झाडंन् ला ज्यादा से ज्यादा बळावा देनो बहूत जरुरी से.
नवो संकल्प को साथ हर झाड ला बचावनो आता नागरिक म्हणून आपलो सबको कर्तव्य बनी से.
शेषराव येळेकर
सिंदीपार जिल्हा भंडारा
अंबराई की मज्या
दिगूला वोको आजा 'बुल्या' मुन हाक मारं अना गाववाला 'पेंद्या' मुन हाक मारत. आजाला सोडके दुसरोनं 'बुल्या' अथवा 'पेंद्या' हाक मारिस तं वू चिळं. पर वू मोरो पक्को दोस्त. इसकूल जानो, खेलनो, गंमत गंमतको डरामा खेलनो, अभ्यास करनो, मोहू, टोरी, परसा/ करंजी बिजी, ढिक, आंबा ढोर चरावनो असा सब काम आमी संगमाच करत होता.
चार पाच बांधी आळ, गावखारीको अमराईमा, सखाराम बाबाजीको गोल्या आंबाकी कोयारपादी बडी गोड अना प्रसिद्ध होती. झाळला एक्का दुक्का सगीम आंबा रवत बाकी कोयारपादीच. मुहून सखाराम बाबाजीनं वोनं झाळला टुरुपोटू अना जनताको हवाले सोड देईतीस. मुहून आमीनंच वोकोपर कब्जा जमाया होता.
एकघन दिगू, बाब्या, गंग्या अना मी कोयारपादी खानको प्लान बनाया. दिगूको आजानं दिगूला खातको आखरी पेटीपर आपलो संग खेतं आवनला सांगीस. दिगू आपलो आजाकी बात टालत नोहोतो मुहून वोनं आमरो संग आवनला बेमनलकाच नही कहीस. आपलो मनला सांत्वन म्हणून वोनं आमला उलटो ललचावत जरावनकी कोशिश करिस, यव कयके की वोको आजा संग वू खेतमा पाळ, जांभुर अना पिकी सेलवट भी खाये. आमी थोडा ललचाया, पर आमरी योजना भी भारीच होती. ओला आमी यव नही सांग्या का आमी नोन हिरोतीकी बुकनी, पावसी अना पानी धरके जाय रह्या सेजन. वोनं समयपर असो प्लान म्हणजे स्वर्गको आनंद, तालेवार पाहुणचार, वू भी दोस्तइनसंगमा ! घरं आयेव पर जेवनो सोडके वू जरूर आमला ढुंढत गोल्या आंबा खाल्या आये येको आमला अजम (यकीन/ विश्वास) होतो. अना भयेव भी तसोच. घरं आयेव पर धावतच वू बाब्या घरं गयेव. वोको आईला खबर लेईस तं बाब्याको आईनं सांगीस का तीनही जन बुकनी, पावसी अना पानी धरके गया. बुकनीको नाव आयकके वोको तोंडमालक लारच बही. आता कहां ढुढनं ! पर वोला पुरो अजम होतो का आमी गोल्या आंबा खाल्याच भेटबीन.
'आमी वोकी बँक लूट डाक्या' असो आविर्भावमा दिगू गावखारीका धुरापारी रहूऱ्यान करत धुंधाळवानी सनान आमरो जवर आयके हाजर भयेव. आमला वोनं बुकनी संग कोयारपादी आंबा खाताच धरीस. वोको शिकायत दर्शक चेहरा काही कव्हनकी कोशिश करत होतो पर तोंडमाकी लारनं वोला तसो करनच नहीं देईस. आमी वोको लारुंग्या भऱेव तोंडकन देखके हासनला फाट्या. आमी समज गया का येला ना पाळ भेटया ना जांभुर ना ही पिकी सेलवट. वोतरोमाच वोको आजा अना आई 'बिना जेयेव मोरो नाती कहां गयेव' मनून बाब्याको आईको सांगेव हिसाबलक गोल्या आंबा खाल्या पोहोच्या. दिगूनं आव देखींस ना ताव, ना ही वोनं आमला खबर लेईस अना काटीस आंबा अना बुकनी भरके फोडी खान बसेव. आमरो एक तं वोका तीन, येनं स्पीडमा. सब देखतंच रय गया. येव देख वोको आजा वोकोपर बफरेव, "अय 'बुकनी', चल पयले घरं. जेवनलाई मी तोरी बाट देख रही सेव अना तू यहां बुकनी संग आंबा खान आयेस!? बुकनीको भुक्कड सेस का?" आमरो पर भी दिगूको आजानं 'हकालन'लाई नसलोच आपलो हात उठाईस, "चलो रे तुमी भी. घरं खावो बाकीका आंबा. चलो कयेव तं !"
वोला वोको आजानं 'बुकनी' कयके हाक मारीस तं आमरो हासा अधीक बढेव. बाब्या तं 'वोको आजा मारे' मनून फकळ फकळ हासतच घरकन सूटमुंडा भयेंव. आमरो हासा भी काही बंदच नोहोतो होत. तरीभी आमी सप्पा आपलो 'सट्टा दुपट्टा' आवऱ्या अना घरकी रस्ता धऱ्या. दिगूनं मात्र बुकनीकी पुडी अना आंबाइनकी फोडी आपलो हातमा धरके खात खात आपली सवारी आपलो आजा अना आई को पुढो पुढो घरकन हकालीस.
अमराईकी वा मजा अजभी, भेट होयेव पर कभी दिगू, कभी गंग्या, कभी बाब्या तं कभी मी, याद करके असून जातवरी हासं सेजन. आता आमी एकमेकला 'बुकनी', 'बुल्या' अना 'पेंद्या' मुन हाक मारं सेजन तं सब दोस्तइनकी बायका आमरोकन अचंभालक हासतच देखं सेत.
डॉ. प्रल्हाद हरिणखेडे "प्रहरी"
डोंगरगांव /उलवे, नवी मुंबई
मो. ९८६९९९३९०७
अमराई की मज्या
अजी को हातका आंबा
कचेखनी एक रिठी गाव, पयलेको जमानोमा शायद वहा गाव रही रये. आब वहान एकही घर नाहात. वहा आमरो कुटुंबकी सामलाटवाली १८-२० बुड़ईनकी आंबाकी अमराई होती. पर आमरो बड़ेगाव लका ४-५ किलोमीटर दुर रहेवलका घरका/कुटुंबका लोक आमी नहान सेजन मुन आंबा उतरावन संग लिजात नोहता. आमरो नहान टुराईनला असो येको पयलेको अनुभव होतो. सकारी आंबा उतरावन कचेखनीपर जानकी चर्चा आमी आयक्या. दुसरो दिवस तसोच भयेव. आमी संग जान लाई मोठोईनको मंग् लग्या पर आमरी काही चली नही.
आमरी बच्चा पार्टी दुपारको बेरा कोठामा रेसटीम/लुकाछुपी खेलन जम्या होता. वहां आमरो बाल संसदमा, "अज कोनतोही हालतमा कचेखनीको अमराईमा जानको." असो प्रस्ताव ठेईस मोरोदुन एक सालको लहान मोरो टानीक काकान् अना येला अनुमोदन देईस मोहलाकोच रमस्या/रमेशन्. मीन् ठराव पास करेव. आमरी जानकी प्लानींग भयी. घर स्यायनोजीकी नजर चुकायशान मंग आमी बाहेर निकल्या. आमला कचेखनी माहीत नोहती. गावमाच आखरीको घर वालोला खबर लेया, "बाबाजी, कचेखनीको रस्ता कोनतो आय?" बाबाजी उलटो आमला खबर लेसे,"तुमी कायलाई कचेखनी जासेव." आमी सांग्या,"बाबाजी, आमरो अजीन् आमला आवन सांगीसेस." ओन काही टेंशन न लेता मारेगांवको रस्तालका जान सांगीस.
आमी दुय किलोमीटर को बाद मारेगांव पोहच्या पर आमला काही कचेखनी दिसीच नही. मारेगांव पार करस्यान आमी जंगलको रस्तालक सामने बढ़न लग्या. जसो जसो जंगलको अंदर जान लग्या तसो तसो आमला भेव लगन बसेव पर काही कचेखनी दिसतच नोहती. आमला का मालुम कचेखनी रिठी गांव आय अना वहान एकही घर नाहात. रस्ता सोड़शान आमी जंगलमा भटक्या. आमी कही आंबाका झाड़ सेत का मुन इत को उत फिरन बस्या. रमस्या कवन बसेव, "बाबा (मोला गावमा बाबा कसेती), आमला चकवान् भुलाईस. आता कसो करबीन." अना आमी तीनही जन रोवन बस्या. ओतरोमाच एक मानुस डोस्कीपर लकडाईनकी मोरी धरशान आवताना दिसेव. ओन भी आमला रोवता देख लकड़ाकी मोरी डोस्कीपर लका उतरायशान जवळकोच झाड़ला टेकीस. अना आमला कोन आव मुन बिचारपुस करीस. आमी आपलो नाव अना अजीको नाव सांग्या. ओन ओको संग चलन सांगीस. आमी ओको मंग मंग चलन लग्या.
ओन मानुसन् मारेगांवमा मोरो मोठो भाईको सुसरो गोविंदा पटील घर पोहचाय देईस. मामाजीन् आमला बड़ेगाव सोड़ देईस. आमला कचेखनीको अमराई का आंबा त नही भेट्या पर अजीको हातका मोठा मोठा मोठा आंबा खानला जरुर भेट्या.
इंजि. गोवर्धन बिसेन, गोंदिया
मो. ९४२२८३२९४१
No comments:
Post a Comment